ترس از شکست در کنکوری ها

سلام به همه‌ی شما پروتونی های عزیز من یگانه محمدی هستم دانشجوی روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران و مشاور تیم پروتون. امروز می‌خوام درباره‌ی یکی از رایج ترین احساساتی حرف بزنم که خیلی زیاد تو مسیر کنکور سراغتون میاد: ترس از شکست در کنکوری ها

از نگاه روان‌شناسی، این ترس ریشه در چیزی به نام اضطراب عملکردی (Performance Anxiety) داره. وقتی مغز ما موقعیت کنکور را به‌عنوان یک “تهدید” تفسیر می‌کنه، سیستم عصبی سمپاتیک فعال می‌شه؛ ضربان قلب بالا می‌ره، دست‌ها عرق می‌کنه و ذهن پر از افکار منفی می‌شه. تو کتاب های پزشکی و روانشناسی به این مکانسیم جنگ یا فرار میگن. این مکانیسم به درد زمانی میخوره که آدم توی شرایط خطرناک قرار میگیره مثل خطر جانی. پس مغز ما هرچیز جدیدی رو اول به عنوان تهدید درنظر میگیره.حالا چه واقعا خطرناک باشه چه نباشه

اما نکته‌ی مهم اینجاست: ترس از شکست همیشه دشمن ما نیست. مقدار متوسطی از اضطراب میتونه عملکرد رو بالاتر هم ببره.یعنی اگر یاد بگیریم این انرژی رو مدیریت کنیم، میتونه تبدیل به سوخت حرکت ما بشه.

یکی از خطاهای شناختی رایج در بین کنکوری‌ها، تفکر همه یا هیچه (All-or-Nothing Thinking). مثلا میگیم: «اگر پزشکی قبول نشم، یعنی تو کل زندگیم شکست خوردم.» این نوع باور، فشار روانی رو چندین برابر میکنه. در حالی که روان‌شناسی شناختی به ما یاد می‌دهد با بازسازی شناختی (Cognitive Restructuring)  میتونیم این افکار رو به شکل سالم‌تری بازنویسی کنیم: «حتی اگر به هدف اولم نرسم، مسیرهای ارزشمند دیگری هم وجود دارد. »

راهکار عملی؟
باید افکارمون رو درست بشناسیم و سپس اونها رو بازسازی کنیم. برای شناخت بهتر افکار از تمرین های خودآگاهی یا همون Mindfulness استفاده میکنیم. اینجوری که میشینیم و آرام به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه نفس میکشیم و اجازه میدیم افکار منفی بیاد و بره. بعد درمورد اون افکار مجدد فکر میکنیم و سعی میکنیم دیدگاه خودمون رو بهشون تغییر بدیم

پس یادتون باشه: ترس از شکست بخشی طبیعی از مسیره. اما شما میتونید با شناخت علمی ازش، تبدیلش کنید به نیرویی برای رشد. «کنکور فقط یک آزمونه، نه تعریف نهایی ارزش شما.»